Fujifilm X-T4 + 5s ƒ/11 ISO160De 'sterren' van de nieuwe diafragma-bladen op ƒ/11
De Samyang 12mm AF:
een lichtsterk lichtgewicht
een lichtsterk lichtgewicht
Voorwoord
Toen Samyang Optics een autofocus groothoeklens voor Fujifilm aankondigde, was gelijk mijn aandacht getrokken. Dit was mede ook door mijn goede ervaringen met de handmatige 12mm lens die de Koreaanse lensontwerper eerder uitbracht. Deze gaat mee op fotoreis, zo was het plan. De importeur van o.a. Samyang in de Benelux, Transcontinenta, wilde graag meewerken met dit plan, door mij een nieuw exemplaar te overhandigen voor een ruime testperiode.
Ik heb de nieuwe Samyang-lens voor het Fuji-X-systeem drie weken gebruikt voor mijn reis naar Sao Miguel en Porto, in december 2021. Daarnaast heb ik in twee Amsterdamse musea foto's gemaakt. De groothoeklens heeft dus dienst gedaan in mijn reisfotografie, met zowel natuur, landschapsbeelden als straatfotografie en architectuur.
Op instagram zal je aankomende tijd meer foto's van de lens voorbij zien komen. Een aantal beelden van deze review deel ik graag in volledige resolutie via onderstaande link:
Een blik vooruit
Ik neem je graag mee in de situaties waar ik de lens optimaal kon gebruiken. Tegelijk kunnen we de kwaliteit en euvels (soms letterlijk) tegen het licht houden. Ik zal in deze review met fotovoorbeelden de autofocus, scherpte, lichtsterkte, het lenskarakter en de 12mm brandpuntafstand bespreken.
Waarom ook niet met een korte conclusie beginnen. De nieuwe Samyang 12mm is sterk in licht, licht in gewicht, wijd open scherp in het midden, en vanaf f/5,6 goed scherp in de hoeken. De autofocus werkt snel en stil.
Je kan niet alles hebben: de lens is wijd open vrij zacht in de hoeken. Daarnaast werkt het handmatig scherpstelling niet prettig zoals nodig is bij nachtfotografie. De aanwezige vignettering en paarse-groene kleurschifting zal je in post moeten wegwerken.
In vergelijking met de manuele versie van deze lens, is het gemak van snelle autofocus, de betere diafragmabladen en de coating tegen flaring de meerprijs meer dan waard. Met de volledige EXIF-gegevens van je foto's, inclusief diafragma-instelling, ontvang je waardevolle feedback bij elke foto. Hierdoor kun je gemakkelijker en sneller leren over de beste instellingen voor deze lens.
Salto do Cabrito | SOOC JPG | Fujifilm X-T4 ƒ/11 2s ISO160 met CPL
Specificaties
Fotografisch
Focale lengte: 12 mm
Kijkhoek: 99.1 graden
Lenzen: 12 el. in 10 gr.
Diafragma: f/2 - f/22
Filtergrootte: 62 mm
Focus: Lineaire Motor
Min. focus: 19 cm
Introductieprijs: €469,99
(te koop bij o.a.: CameraNU.nl, Cameraland)
Uiterlijk
Diameter: 70 mm
Lengte: 59 mm
Gewicht: 213 gram
Incl. kap,
dop, pouch: 289 gram
Materialen: Plastic buitenkant
Rubberen focusring
Inclusief: Weerafdichting Dop
Lenskap
Lenspouch
Uniek in de Fuji-markt
De Samyang 12mm is uniek, omdat het een wijde kijkhoek van 99 graden combineert met lichtsterkte van f/2. Deze AF-lens is qua lensontwerp hetzelfde als de eerder op de fotomarkt gebrachte Sony APS-C-versie.
In 2020 werd door Fujifilm aangekondigd dat zij hun protocol vrij zouden geven voor andere lensfabrikanten. Tot die tijd moesten we het stellen met handmatige focus of kwam je uit bij Viltrox, die het lukte te communiceren en focussen met het X-systeem. Dit jaar kwamen Tokina, Kenko, Tamron al uit met AF-lenzen voor de X-mount, zowel met primes als zoomobjectieven. Het openen van het voorheen gesloten Fuji ecosysteem zal zorgen voor derde-partij-lenzen. Naast meer keuzes en levendigheid in alle lenscategorien, zal dit de overlevingskans van Fuji hoogstwaarschijnlijk goed doen.
Deze 'ultra wide angle' van Samyang komt niet als verrassing, mede door het feit dat zij dit jaar al een goed 12mm APS-C lens hadden ontworpen, namelijk die voor Sony's E-mount. Daarmee zijn de lenseigenschappen zoals scherpte, bokeh, flaring al bekend. Als je benieuwd bent naar een meer technische review met ook scherptegrafiekjes, dan verwijs ik je graag door naar een Engelse review geschreven door Dustin Abbott of deze Nederlandse versie van Jan Paul Mioulet.
Ga je op zoek naar een 'extreme' groothoeklens die ook nog eens lichtsterk is, dan heb je niet veel opties. De Laowa 9mm/2.8 is een prachtige, scherpe lens. Ondanks zijn forse prijs is het alsnog manueel scherpstellen. Fujifilm's eigen XF 8-16mm/2.8 is wel een alternatief, maar dan draag je ook meer dan 800 gram mee in je tas. De Zeis 12mm/2.8 Toit komt nog het meest in de buurt van deze lens, al mis je dan een stop aan licht.
Update januari 2022: Viltrox heeft een nieuwe ultragroothoeklens op de markt gebracht: de 13mm/1.4. Ondanks het zware gewicht (420gr) en grotere formaat (90 mm lang), zou je deze als alternatief kunnen zien voor de Samyang.
De bovenstaande foto's zijn gemaakt met de handmatige Samyang 12mm/2 NCS SC. Het liet me zien dat de brandpuntsafstand van 12mm zeer nuttig kan zijn tijdens het reizen.
Lichtsterkte
In deze review op deze pagina neem ik je graag mee met voorbeelden uit de praktijk, om te laten zien wanneer deze lens goed of niet goed tot zijn recht komt.
Er zijn genoeg situaties dat iedere stop aan licht welkom is. Ik ben geen persoon die tijdens wandeling door natuur en stad steeds een statief neerplant, dus als ik uit de hand kan fotograferen dan doe ik dit. In bossen en gedurende hikes kom je vaak donkere situatie tegen, en waar tegelijk het licht en donker lastig zijn vast te leggen. Naast de lichtgevoeligheid van de lens wordt ook nog eens het dynamische bereik van de Trans-X-sensor op de proef gesteld. Hieronder vind je een aantal voorbeelden waar de lichtsterkte van de lens goed van pas kwam:
1) Hike naar waterval Furnas | Fujifilm X-T4 ƒ/2 1/50 ISO160
Dit is een onbewerkte jpg rechtstreeks uit de camera. Zo dicht op de railing op de voorgrond en boom links, betekent dat ze onscherp zijn geworden door op ƒ/2 te fotograferen. Dat de lens onscherper is aan de randen maakt dan ook niet uit, en het geeft bij de railing ook een gevoel van meer diepte.
2) Melkweg met Andromeda-stelsel | Fujifilm X-T4 ƒ/2 15s ISO3200
Wijd open op ƒ/2. Bij gebrek aan een interessante voorgrond is dit de melkweg met Andromedastelsel (M31) rechtboven. een spiraalvormig sterrenstelsel. Met 15s sluitertijd op ISO3200 krijg je de melkweg er duidelijk op. Met een langere sluitertijd staat de sterren al niet meer 'stil'.
3) Tropenmuseum in Amsterdam | Fujifilm X-T4 ƒ/2 1/15 ISO320
De binnenhal van het tropenmuseum heeft prachtige bogen. Vanaf de tweede verdieping kan je de trappenpartij, bogen en glazen plafond er op zetten. Met de IBIS van de Fuji's X-T4 kan je op 1/15s uit de hand fotograferen, waarbij je de ISO/ruis ook laag houdt. Deze foto is qua perspectief nabewerkt in Capture One, zodat de muren recht omhoog lopen.
4) Sterren met Andromeda-stelsel | Fujifilm X-T4 ƒ/2.8 6.5s ISO400
De elektriciteitspaal geeft een aardige symmetrie en vlakverdeling, al zouden de meeste fotografen deze ten alle tijden proberen te ontwijken. Dan juist op de foto zetten. Deze kant op kijkend zie je geen melkweg, maar wel sterrencluster Zevengesternte/Plejaden (M45) aan de linkerkant.
Hier is gekozen voor meer scherpte naar de randen (ƒ/2.8) en een kortere sluitertijd (6.5s) zodat sterren volledig 'stil' staan. In de app PhotoPills kan je bepalen dat door de draaiende aarde de sterren al gaan bewegen bij 7.2s (de NPF-regel houdt ook rekening met de resolutie van de sensor).
De AF en MF
De autofocus is even snel als de meeste native lenzen van Fujifilm met Lineaire Motor (LM). Alleen bij lastige, niet-contrastrijke scenes kan geen of lastig scherpte worden gevonden. Dit is niet te wijten aan de lens maar meer aan het Fuji-systeem, die de instructies doorgeeft aan de lens. Voor de focus maakt Samyang gebruik van een Lineaire Motor (LM), een focusmechanisme dat we ook terugvinden in de moderne line-up van Fujifilm-lenzen en in de 'Red-Badge'-serie van Fujifilm. Het focussen gaat geruisloos, al zou je iets kunnen horen en voelen van de focusmotoren als je goed je oren spitst.
Handmatige focus zou met de goede focus-peaking van Fuji prettig moeten werken. In de praktijk lijkt het tegenovergestelde waar. Omdat de gevoeligheid veel te hoog staat, gaat het fine-tunen niet.
Vooral bij nachtfotografie wil je de sterren scherp in beeld hebben. AF werkt niet betrouwbaar vanwege de lastige donkere situatie, dus zet je de focus op MF. De sterren zijn niet scherp op oneindig, net als zijn voorganger en als bij meer lenzen. Met het vervolgens heel voorzichtig terugdraaien van de focusring verspringt de focusstap abrupt en met te grote stappen.
Hierbij heb ik zonder succes zowel de instelling Linear als Non-linear Manual Focus uitgeprobeerd. In een software-update zou dit verholpen kunnen worden, maar voor nu is het geen pretje handmatig scherp te stellen.
Met de minimale focusafstand van 19 cm kan je best dichtbij komen, al is de vergroting minimaal bij zo'n wijde lens (vergroting van 0,11). Als je de foto bijsnijdt heb je toch het gevoel dichtbij te kunnen komen.
Scherpte
Het zit wel goed met de scherpte. De scherpte is wijd open op ƒ/2 al aanwezig, maar pas vanaf ƒ/4 wordt de scherpte maximaal in de hoeken. Vanaf ƒ/11 zien we het beeld weer zachter worden door diffractie. Wil je mooie grafieken zien van de mate van scherpte, de afloop en chromatische aberratie kan kan je deze hier bekijken. Hieronder een aantal foto's met toelichting, welke je ook in volledige resolutie kan vinden via onderstaande link:
1) Zonsondergang Ribeira Grande, Sao Miguel | Fujifilm X-T4 ƒ/8 1/9 ISO320
Doel van de foto van de zonsondergang in gezellig surfplaatsje Ribeira Grande was de paarsige gloed en warme tinten vast leggen, op maximale scherpte (op ƒ/8 met 1/9s). Ondanks de juiste instellingen lijkt de foto in het midden en naar hoeken niet scherp en zie je chromatische aberratie/kleurschifting. Het zou kunnen zijn dat beweging of onscherpe focus voor een niet-haarscherpe foto heeft gezorgd.
2) Straatjes in Ponta Delgada | Fujifilm X-T4 ƒ/5 1/8 ISO1250
De rustige straatjes in de hoofdstad van het eiland Sao Miguel. Deze foto die uit de hand is geschoten met 1/8s sluitertijd is wel ragscherp (ƒ/5). Alleen als je inzoomt op 300% die je dat de scherpte naar de hoeken minder is.
Lenskarakter
Al bepaalt het innerlijk het plaatje, we zien als fotograaf eerst de buitenkant van de lens. Het uiterlijk is in lijn met de look van de nieuwste lenzen van Samyang. Omdat de buitenkant van de lens gemaakt is van plastic, wat er voor zorgt dat hij licht maar ook goedkoop kan aanvoelen. De onopvallende donkergrijze plastic wordt opgeleukt met een rode rand om de focusring. Aan de kant vinden we een metalen vatting. Deze hebben we een upgrade gekregen, want de drietal pakkingen zorgen ervoor dat vocht en stof buiten wordt gehouden. De 'weather sealing' heb ik kunnen testen door zonder problemen in de regen te fotograferen. Het is in de regen meer de (onmogelijke) kunst om het oppervlak van de bolle lens vrij te houden van waterdruppels, zelfs als je de zonnekap er op laat zitten.
Het innerlijk bestaan uit 12 lenselementen in 10 groepen. Ze zorgen voor scherp beeld dat bijna geen perspectiefvervorming geeft. De lijnen blijven dus mooi recht, en het is alleen wanneer je rechte lijnen gaat trekken over het beeld dat je ziet dat ze een lichte kromming hebben. In de praktijk is de kromming niet hinderlijk.
Naast de vervorming zijn hieronder meerdere fotovoorbeelden opgenomen van de lensflaring, vignettering en de diafragma-bladen die die mooie 'sterren' geven.
1) Bibliotheek Scheepsvaartmusuem | Fujifilm X-T4 ƒ/5.6 1/15s ISO800
De bibliotheek van het Scheepsvaartmuseum in Amsterdam vormde een mooi voorbeeld van vervorming, en eigenlijk het gebrek eraan. De lijnen houden zich netjes recht, al zou je bijv. in de linker verticale stellage en lichte kromming naar rechts kunnen waarnemen. De nabewerking is gedaan in Capture One, zonder lenscorrectie. Hoewel de Samyang hier (nog) niet wordt ondersteund in zou je evt. de Zeiss 12/2.8 lenscorrectie voor een deel kunnen toepassen. Deze lenscorrectie trekt de lijnen goed recht.
2) Hal Scheepsvaartmusuem | Fujifilm X-T4 ƒ/x.x 1/x ISOxxx
Nette rechte lijnen ook hier.
3) Sao Bento Station, Porto | Fujifilm X-T4 ƒ/16 5s ISO160
De nieuwe sterren zijn prachtig, hier op ƒ/16. De lens wordt door diffractie iets zachter, maar het levert wel de mooiste avondlichten op. Dit is een onbewerkte jpg.
4) Hal Scheepsvaartmusuem | Fujifilm X-T4 ƒ/11 3.7s ISO160
Ook op ƒ/11 zijn de 14-punts sterren van de 7 diafragma-bladen mooi. Dit is ook een goed voorbeeld dat de grootte en intensiteit van de lichtbron veel bijdraagt aan subtiele en beheerste stervorming. Daarom zijn de sterren op de foto van station Sao Bento erg intens, groot, bijna door elkaar lopend en levert het ook wat flaring op.
5) Schip Scheepsvaartmusuem | Fujifilm X-T4 ƒ/x.x 1/x ISOxxx
Lensflaring, nieuwe coating...
6) Versierde Woonboot bij Avond | Fujifilm X-T4 ƒ/x.x 1/x ISOxxx
Lensflaring (ook met lenskap eropgehouden),
7) Voorbeeld Vignettering | Fujifilm X-T4 ƒ/x.x 1/x ISOxxx
De 12mm
Dit deel gaat over mijn persoonlijke ervaring met 12mm kijkhoek. Hoe wijder de lens, hoe meer lijnen gaan convergeren naar het middelpunt. Het is mooie manier om meer dieptegevoel te geven aan de foto. Omdat je met deze lens vast zit aan 12mm kwam ik situaties tegen dat ik, ondanks het anders positioneren van de camera, een wijder beeld wilde dan de beeldhoek van de Samyang. Daar staat tegenover dat de 12mm ook vaak goed uitkomt, maar ik mis regelmatig flexibiliteit van een zoom.
Zo is de 10mm kijkhoek die de XF10-24mm mij geeft een must bij binnenruimtes en landschappen. De flexibiliteit van deze zoom zorgt dat ook andere kijkhoeken mogelijk worden. Daarnaast kan je meer ruimte en ademruimte geven aan je onderwerpen, zodat mijn inziens meer rust en balans wordt bereikt. Misschien denk ik hier in de toekomst anders over, maar ik vond het beeldhoek net te nauw voor het beeld dat ik wilde neerzetten. Een tijdelijke oplossing is dat ik verschillende foto's maak en die panorama-merge tot een wijder beeld.
1) VOC-replica van het Scheepvaartmuseum | Fujifilm X-T4 ƒ/3.5 1/90s ISO320
Een kleurrijke zonsondergang bij het museum door het raam van de bovenste etage. Er is boven en onder bijna geen ademruimte rond het schip. De elementen onderaan had ik graag anders willen afsnijden, met ook meer van de pier zichtbaar. Je ziet dat de lens mooi scherp is op ƒ/3.5. In foto in portretstand is overigens wel goed uit de verf gekomen qua balans en ruimte (instagram)
2) Museu do Tesouro da Sé in Porto | Fujifilm X-T4 ƒ/2 1/60s ISO320
Een lastige lichtsituatie waar de lichtsterkte goed bruikbaar is. Met 1/60s sluitertijd en vrij lage ISO van 320 krijg je genoeg licht binnen. Uiteindelijk heb ik meerdere foto's moeten samenbrengen om het perspectief te krijgen.
3) Inkomende Golf, Sao Miguel | Fujifilm X-T4 ƒ/11 1/1500 ISO320
Vanaf iets hogerlegen rotsen kon ik de krachtige golfen aan het vulkanische strand zien binnenkomen. (...)
Mijn eindoordeel
De lens is een genot om mee te fotograferen. Zijn goede scherpte, de snelle autofocus en het geringe gewicht maken hem perfect voor mijn reizen en fotowensen. Deze lens vergroot mijn plezier in fotografie.
Als jarenlange gebruiken van zijn handmatige voorganger, vind ik het belangrijk je nu kan zien op welke instellingen je de foto hebt gemaakt, waardoor je weer kan leren, reflecteren en zekerder bent met de instellingen in bepaalde situaties, van landschappen, straat- tot nachtfotografie.
Door het compacte formaat en het vedergewicht van iets meer dan 200 gram is er geen excuus meer hem niet in je tas te hebben. Daarnaast levert Samyang de lens in een stevige maar zacht aanvoelende lenspouch voor bescherming. Deze lens is door zijn veelzijdigheid een waardevolle toevoeging aan het Fuji-ecosysteem.
Vragen
Mocht je nog vragen of opmerkingen hebben over deze kijk op de lens, dan kun je mij een mail sturen op mail@maarten.photos of via een persoonlijk bericht op instagram.
Samyang AF 12/2 voor de Fuji-X-vatting
Alle (product)foto's zijn gemaakt door Maarten van Apeldoorn
Graag aangeven wanneer beelden worden overgenomen